Η περιοχή του χωριού είχε κατοικηθεί από την αρχαιότητα. Ο γεωγράφος Στράβων κάνει λόγο για την αρχαία Οιχαλία, που πολλοί μελετητές υποστηρίζουν πως βρισκόταν εδώ. Σύμφωνα με τα στοιχεία ερευνητών, στην περιοχή υπήρχε και ο ναός της Χθόνιας Δήμητρας, δηλαδή της θεάς Δήμητρας που είχε σχέση με τη γη (χθων), όσον αφορά την προστασία της γεωργίας και της αγροτικής παραγωγής.

Ο χάρτης της Οκτωνιάς και της ευρύτερης περιοχής της.

Η χθόνια Δήμητρα.

Από τον συνδυασμό ιστορικών στοιχείων και της σχετικής παράδοσης, προκύπτει ότι, κατά τα τέλη της Βυζαντινής Περιόδου, υπήρχε χωριό κάτω από το βουνό Καλλιμάνι και ανατολικά από το σημερινό χωριό (σημερινή Χορευταριά) καθώς και οικισμοί ή ποιμενικές ομάδες στην τριγύρω περιοχή. Το χωριό αυτό δεν είχε μέλλον, διότι κατά την εποχή εκείνη ήκμαζε η πειρατεία και η ορατότητά του από την θάλασσα που δρούσαν οι πειρατές ήταν πολύ καλή.

Η θάλασσα της Αϊλής, από όπου έκαναν έφοδο οι πειρατές.

Έτσι, κατά την παράδοση, κάποιο βράδυ γλεντιού, που οι σκοπιές είχαν μείνει αφύλακτες, οι πειρατές έκαναν έφοδο από τη θάλασσα της Αϊλής, που είχαν αράξει τα καράβια τους. Μια γυναίκα που είχε πληροφορηθεί, ίσως, το σχέδιό τους, πήρε τις οκτώ κόρες της και έφυγαν, να κρυφτούν από τη μανία των πειρατών προς το σημερινό Κουρβίνου. Οι υπόλοιποι κάτοικοι πιάστηκαν αιχμάλωτοι και μεταφέρθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής.

Ενώ το χωριό γλεντάει...

...οι πειρατές ετοιμάζονται για την επίθεση.

Μετά από αρκετό χρονικό διάστημα, η μάνα με τις οκτώ κόρες, που ξέφυγαν από τους πειρατές, εγκαταστάθηκαν στη ρίζα του βουνού μέσα σε πυκνόδαση ρεματιά, στο σημερινό Πανωχώρι, για προστασία από τους πειρατές, και δημιούργησαν νέο χωριό.

Το Ριζοβούνι, όπου έγινε το ξεκίνημα του χωριού.

Το Πανωχώρι, η Μάνα του Χωριού.

Το χωριό αυτό, που η ίδρυσή του τοποθετείται γύρω στο 1420 μ.χ., ονομάστηκε Οκτωνέες, και μεταγενέστερα Οκτωνιά, από τις οκτώ νέες, που διασώθηκαν από τους πειρατές και το ίδρυσαν. Η εξέλιξη του χωριού αυτού δημιούργησε την σημερινή Οκτωνιά.

Οι κάτοικοι της Οκτωνιάς προέρχονται από πολλά μέρη της Ελλάδας:  Νησιά, Πελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα, Ήπειρο, Κάρυστο, Χαλκίδα, Βόρειο Εύβοια, Κωνσταντινούπολη και Μικρά Ασία.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, οι κάτοικοι της περιοχής ταπεινωμένοι και τραυματισμένοι από τη δουλεία, βρήκαν καταφύγιο στη θρησκεία, με αποτέλεσμα μέχρι και τα μέσα του 16ου αιώνα, να έχουν ιδρυθεί τέσσερα μοναστήρια απ΄ τα οποία σώζονται  οι Ναοί. Έτσι, υπάρχουν τα πανέμορφα μεταβυζαντινά εξωκλήσια: του Αγίου Γεωργίου στο Κούτσουρο, των Ταξιαρχών στον Κοτσικιά, των Εισόδιων της  Θεοτόκου στου Παπαβλασσά και του Αγίου Δημητρίου στον Καταρράκτη.

Ο ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου, καθολικό της Μονής Παπαβλασσά, που θεωρείται ότι ήταν η παλαιότερη μονή της Οκτωνιάς.

Από τις προαναφερθείσες μονές, σημαντικότερη είναι η Μονή Καταρράκτη ή Αγίου Δημητρίου, η οποία έπαιξε σημαντικό ρόλο στην υποβοήθηση του αγώνα, κατά τα χρόνια της επανάστασης του 1821 και έχει, με Βασιλικό Διάταγμα του 1921, χαρακτηρισθεί Προέχον Μνημείο του Κράτους, λόγω των αξιόλογων αγιογραφιών υστεροβυζαντινής τέχνης, που κοσμούν τον ναό του Αγίου Δημητρίου.

O ναός του Αγ. Δημητρίου, που ήταν καθολικό της ιστορικής Μονής Καταρράκτη Οκτωνιάς.

Αγιογραφία από τον ναό του Αγίου Δημητρίου Καταρράκτη. «Ο Ιησούς Παντοκράτωρ περιστοιχιζόμενος από την Θεοτόκο, Αγγέλους και Προφήτες».

Αγιογραφία από τον ναό του Αγίου Δημητρίου Καταρράκτη. «Η Θεοτόκος περιστοιχιζόμενη από Αγγέλους».

Το Βασιλικό Διάταγμα με βάση το οποίο ο ναός του Αγ. Δημητρίου, ανακηρύσεται «Προέχον Μνημείο του Κράτους».

Αργότερα, κατά την επανάσταση του 1821, η Οκτωνιά έδωσε δυνατά το παρόν και δεν ήταν λίγοι οι Οκτωνιάτες που θυσιάστηκαν για την ελευθερία της Ελλάδας.

Έτσι, την περίοδο αυτή, η Οκτωνιά, λόγω της αντίστασής της στους Τούρκους έζησε μάχες, πολιορκία στο Καστρί (Κάστρο), σφαγές, βασανιστήρια, (σούβλισμα του Ηγούμενου της Μονής Αγ. Δημητρίου Παΐσιου), καταστροφές και ατιμώσεις, αμυνόμενη κατά τον καλύτερο τρόπο, μια και το ορεινό του εδάφους ευνοούσε την αντίσταση και επανάσταση κατά του εχθρού.

Η αντίσταση των Οκτωνιατών στην επίθεση των Τούρκων, πληρώθηκε με την πολιορκία και τον βομβαρδισμό στο Καστρί.

Το Καστρί (Κάστρο) όπου πολιορκήθηκαν οι Οκτωνιάτες το 1821.

Μετά τον βομβαρδισμό του Κάστρου, οι γέροντες και οι αδύναμοι σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους

Το σθένος, ο πατριωτισμός και η αυτοθυσία δεν έλειψε από τους Οκτωνιάτες ούτε στους μετέπειτα Εθνικο-Απελευθερωτικούς Αγώνες (Πόλεμοι 1912 – 1913, Μικρασιατική Εκστρατεία, Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος).

Πολυκύμαντη η ιστορία της Οκτωνιάς, γεμάτη επιθέσεις, καταστροφές, αιχμαλωσίες, κακουχίες, σφάγες αλλά και αντιστάσεις, γενναιοψυχίες, ηρωισμούς, αυτοθυσίες και αγώνες για ελευθερία και επιβίωση, με αποτέλεσμα, οι Οκτωνιάτες να είναι εργατικοί, εφευρετικοί, φιλοπρόοδοι, ανθεκτικοί στις δυσκολίες και τις  κακουχίες και επίμονοι στο να επιτυγχάνουν το σκοπό τους.

---

Η οκτωνιά Σήμερα

Σήμερα, η Οκτωνιά είναι ένα μεγάλο και ωραίο χωριό, με καλόγουστα καινούργια ή παλαιά -επισκευασμένα σπίτια, όλα κάτω από όμορφες κεραμιδένιες στέγες, που συνδυάζει τις σύγχρονες ανέσεις με την παράδοση σ’ όλους τους τομείς της ζωής. Από αρχιτεκτονική άποψη, χαρακτηρίζεται Ενδιαφέρων Οικισμός, με σημαντικά μορφολογικά και πολεοδομικά χαρακτηριστικά.

Το ίδιο όμορφοι είναι και οι δύο  παραλιακοί οικισμοί της, της Μουρτερής και του Αγίου Μερκουρίου, οι οποίοι διακρίνονται για τα υπερσύγχρονα και ωραιότατα σπίτια τους.

Το χωριό την άνοιξη γίνεται ακόμα πιο ωραίο. Ένα όνειρο!

Οι κάτοικοι της είναι αγρότες, κτηνοτρόφοι, μελισσοκόμοι, ψαράδες, κτίστες, τεχνίτες, υπάλληλοι, εργάτες, ναυτικοί και καταστηματάρχες. Πάντως ό,τι και να κάνει ο Οκτωνιάτης δεν τον εμποδίζει να έχει τον κήπο του, ο οποίος, μετά την περιποίηση που δέχεται, του προσφέρει ολόδροσα και γευστικά προϊόντα.

Έχει δύο Ενοριακούς Ναούς, όμορφο Κοινοτικό Κτήριο για τις κοινοτικές υπηρεσίες και τις πολιτιστικές - μορφωτικές δραστηριότητες, Δημοτικό Σχολείο, Γήπεδο Ποδοσφαίρου 5x5, Γήπεδο Μπάσκετ, παραδοσιακά καφενεία, παντοπωλεία, κρεοπωλείο, γλυκοπωλείο – κρεπερί – ουζερί, φούρνο, μπαράκια και ταβέρνες, παρέχοντας τις απαιτούμενες ανέσεις στο σύγχρονο άνθρωπο.

Το Κατσικαβέλειο Κοινοτικό Κτίριο – Το σπίτι της Οκτωνιάς.

   

Η αίθουσα συνεδριάσεων και εκδηλώσεων του Κατσικαβέλειου Κοινοτικού Κτιρίου. Εικόνα α'

Η αίθουσα συνεδριάσεων και εκδηλώσεων του Κατσικαβέλειου Κοινοτικού Κτιρίου. Εικόνα β'

Στο χωριό υπάρχει Γεωργικός Συνεταιρισμός και έχουν ιδρυθεί και δραστηριοποιούνται αρκετοί Σύλλογοι και Ομάδες:

• Ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων Δημοτικού Σχολείου Οκτωνιάς
• Ο Σύλλογος Νέων Οκτωνιάς
• Η Ομάδα  Εθελοντών Δασοπυροσβεστών Οκτωνιάς και 
• Ο Σύνδεσμος Απανταχού Οκτωνιατών «Η ΖΩΟΔΟΧΟΣ ΠΗΓΗ», ο οποίος εκδίδει την εφημερίδα, «Η Φωνή της Οκτωνιάς» και στο πλαίσιο του οποίου, λειτουργεί στην Οκτωνιά, Λέσχη Ανάγνωσης Λογοτεχνικού Βιβλίου.

Μεταξύ αυτών, υπάρχει κλίμα συνεργασίας και αλληλοβοήθειας για την προώθηση του γενικού καλού. Στο πλαίσιο αυτό, πραγματοποιούνται, κυρίως το καλοκαίρι, αρκετές πολιτιστικές, μορφωτικές, ψυχαγωγικές και αθλητικές εκδηλώσεις, χωρίς να λησμονείται η παράδοση του χωριού.

Στιγμιότυπο από την συνάντηση της ομάδας ανάγνωσης, στην πολιτιστική αίθουσα του «Κατσικαβέλειου» Κοινοτικού Κτιρίου.

Φωτογραφικό υλικό απο ένα μέρος των εκδηλώσεων που πραγματοποιούνται απο τους διάφορους συλλόγους του χωριού

Τα τελευταία χρόνια, δεν είναι λίγοι εκείνοι που, χωρίς να κατάγονται από το χωριό και γνωρίζοντας να εκτιμούν το ωραίο, έχουν κατασκευάσει σπίτια στο χωριό και έχουν γίνει Οκτωνιάτες και η Οκτωνιά τους χαίρεται ιδιαίτερα!